عملکرد دولت دوازدهم در جذب پول خارجی در بخش صنعت حاکی از این است که تنوع
گروه‌های سرمایه‌پذیر افزایش یافته است. ارزیابی‌ها حکایت از این دارد که
«ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «وسایل نقلیه موتوری»، «ساخت محصولات و
فلزات اساسی»، «محصولات از لاستیک و پلاستیک» و «ابزار پزشکی و اپتیکی و
ابزار دقیق» پنج گروه محبوب سرمایه‌گذاران در حوزه صنعت است. براساس
جدیدترین آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت از ابتدای فعالیت دولت دوازدهم،
۹۸/ ۱ میلیارد دلار سرمایه خارجی برای ۳۸ پروژه مصوب شده است. جغرافیای جذب سرمایه‌خارجی در صنایع کشور از تصویب ۹۸/ ۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری از ابتدای دولت دوازدهم تا ۱۹ آذر سال‌جاری حکایت دارد. جدیدترین آمار وزارت صنعت، معدن وتجارت نشان می‌دهد متولیان صنعتی برای اجرای ۳۸ پروژه با سرمایه‌گذاران خارجی به توافق رسیده‌اند؛ توافقی که براساس ارزیابی‌ها ۱۴پروژه آن به مرحله بهره‌برداری رسیده و ۲۴ پروژه نیز مراحل اجرایی را پشت‌سر می‌گذارد.
داده‌های آماری نشان می‌دهد در طول عمر چهارساله دولت یازدهم، ۲۱۴ پروژه با سرمایه خارجی ۸۴/ ۸ میلیارد دلاری ثبت شده است. همچنین بررسی آمارها بیانگر این موضوع است که پس از شکسته شدن سد تحریم‌های بین‌المللی، بخش صنعت، معدن و تجارت توانسته سرمایه‌گذاران را برای سرمایه‌گذاری در ۱۱۴پروژه به ارزش ۴/ ۷ میلیارد دلار ترغیب کند. از سوی دیگر، مطابق جداول آماری کشورهای پیشتاز در طرح‌های صنعتی، معدنی و تجاری مصوب در هیات سرمایه‌گذاری خارجی وزارت صنعت به لحاظ ارزشی آلمان و چین است. در این میان قاره‌ها نیز «آسیا» و «اروپا» سردمدار حضور در طرح‌های مصوب سرمایه‌گذاری به‌شمار می‌روند.
هدف‌گذاری رشد اقتصادی ۸ درصدی در برنامه ششم توسعه، نیازمند سالانه ۱۸۴ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است. در این میان میزان منابع داخلی در نظر گرفته شده در برنامه ششم توسعه ۱۳۰ میلیارد دلار و میزان منابع خارجی (اعم از فاینانس و سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی) در نظر گرفته شده ۵۴ میلیارد دلار است. طبق آمارها در سال ۲۰۱۶ میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشور ۳۷/ ۳ میلیارد دلار بوده است که نشان می‌دهد فاصله بین وضع موجود و هدف موردنظر بسیار زیاد است. برای بخش صنعت، معدن و تجارت در برنامه ششم توسعه نیز رشد سالانه ۹ درصدی پیش‌بینی شده است؛ هدف‌گذاری که تحقق آن، نیازمند جذب بیش از ۲۰ میلیارد دلار در سال است. این در حالی است که ارزیابی داده‌های آماری درخصوص ارقام جذب سرمایه‌خارجی در این بخش هم حکایت از فاصله معنادار با هدف‌گذاری برنامه ششم توسعه دارد. تازه‌ترین آمارها بیانگر آن است که مجموع سرمایه مصوب از زمان روی کار آمدن دولت دوازدهم تا ۱۹ آذر سال‌جاری، برای ۳۸ پروژه به ارزش ۹۸/ ۱ میلیارد دلار در بخش صنعت، معدن و تجارت بوده است؛ رقمی که به‌گفته تحلیلگران اقتصادی اجرای هدف‌گذاری برنامه ششم توسعه را با تعلل و دیرکرد بسیار همراه خواهد کرد. فعالان اقتصادی معتقدند هنوز روند جذب پول خارجی در کشور با دست‌اندازهایی مواجه است که باید برای رفع آنها راهکارهای اساسی و مدون در نظر گرفت. در این میان تنها تغییری که در مکانیزم جذب پول خارجی در مدت زمان مورد بررسی خود را به‌خوبی نشان داده، افزایش تنوع گروه‌های سرمایه‌پذیر بعد از برجام در دولت دوازدهم بوده است.
طلایه‌داران تزریق پول
آمارهای اعلام شده حاکی از آن است که «آلمان» در این مدت توانسته با حجم سرمایه‌گذاری ۷۲۰ میلیون و ۸۶۶ هزار دلاری برای پروژه «احداث چرخه کامل پنل فتوولتائیک» در استان فارس رتبه اول را به خود اختصاص دهد. این در حالی است که آلمانی‌ها علاوه بر سرمایه‌گذاری در این پروژه، در طرح دیگری در استان بوشهر و در بخش «تولید متانول» بیش از ۵۷۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خواهند کرد. سومین پروژه کلانی که آلمانی‌ها در آن سرمایه‌گذاری خواهند کرد در طرح «احداث دو واحد جداسازی هوا» به ارزش نزدیک به ۱۶۶ میلیون دلار است. از سوی دیگر واکاوی‌ها نشان می‌دهد «چین» دومین کشور پیشتاز در تزریق پول خارجی به ایران محسوب می‌شود. این کشور برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های «تولید خودروسواری در دو رده J و C» در استان کرمان قرار است بیش از ۲۳۲ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کند. چینی‌ها در مدت زمان مورد بررسی نیز در خراسان‌جنوبی و در پروژه «تولید انواع شمش فولاد ساده کربنی و کم‌آلیاژی» به ارزش ۷۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خواهند کرد. همچنین آمارها نشان می‌دهد سومین کشوری که بیشترین حجم سرمایه‌گذاری در کشور را داشته، «ترکیه» است، ترکیه‌ای‌ها بیش از ۵۸ میلیون دلار در بخش «تولید انواع شمش فولاد ساده کربنی و کم‌آلیاژ» سرمایه‌گذاری می‌کنند.
پیشتازان استانی جذب پول
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد از ابتدای دولت دوازدهم تا ۱۹ آذر سال‌جاری استان‌های «خراسان رضوی»، «تهران» و «آذربایجان‌شرقی» از میان سایر استان‌ها بیشترین طرح‌های مصوب را به خود اختصاص داده‌اند. براین اساس استان «خراسان رضوی» در مجموع با هشت قرارداد توانسته عنوان استان موفق را در جذب سرمایه‌گذاری خارجی به خود اختصاص دهد. طرح‌های جدید در این استان شامل «تولید خمیر درزگیر پولی یورتان، ترمیم‌کننده‌های بتن و چسب سیلیکات»، «تولید آرد برنج، برنج شکسته و بسته‌بندی حبوبات»، «تولید رول نایلون و ظرف بادی»، «طرح بسته‌بندی انواع پودر ژله، آرد یا پودر سوخاری، انواع شیرینی آردی، انواع نقل و قند و شکر»، «احداث تالار جشن و مراسم» و «تولید تجهیزات جوشکاری» می‌شود. طرح نخست از سوی چین، طرح دوم از سوی پاکستان، طرح سوم و چهارم از سوی افغانستان و دو طرح آخر نیز در دست عراق و کره‌جنوبی است. در استان تهران نیز در مدت زمان مذکور، چهار قرارداد با سرمایه‌گذاران خارجی (کشورهای روسیه، افغانستان، فرانسه و عراق) منعقد شده است. این سرمایه‌گذاری‌ها دربرگیرنده طرح‌های «افزایش سرمایه‌گذاری خارجی شرکت Ferminvest فرانسه در شرکت آب‌های معدنی دماوند»، «تولید و صادرات طلا، جواهر نقره و سنگ‌های قیمتی»، «تهیه، تولید و فرآوری سنگ‌های ساختمانی» و «حمل و نقل اینترنتی» است. طرح‌های مصوب برای استان «آذربایجان شرقی» نیز معادل چهار طرح است که شامل «تولید نبشی فولادی، ناودانی و تیرآهن-افزایش سرمایه‌گذاری»، «تولید سوزن راه‌آهن و مترو از طریق خرید سهام شرکت گسترش صنایع ریلی ایران» و «تولید نخ کاملا آرایش یافته، نخ پلی‌استر و رنگرزی» است. همچنین آمارهای اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت حکایت از آن دارد که در مدت زمان مورد بررسی به لحاظ ارزشی استان‌های «فارس»، «بوشهر»، «کرمان»، «سیستان و بلوچستان» و «زنجان» بیشترین جذب سرمایه‌گذاری خارجی را در کارنامه خود ثبت کرده‌اند. این در حالی است که استان‌های دارای جذب بیشترین سرمایه‌گذاری در دولت یازدهم به استان‌های «البرز»، «تهران»، «خراسان‌رضوی»، «فارس» و «آذربایجان‌غربی» اختصاص داشته است.
پنج گروه نخست سرمایه‌پذیر
آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان می‌دهد پنج گروه «ساخت مواد و محصولات شیمیایی»، «وسایل نقلیه موتوری»، «ساخت محصولات و فلزات اساسی»، «محصولات از لاستیک و پلاستیک» و «ابزار پزشکی، اپتیکی و ابزار دقیق» از زمان روی کار آمدن دولت دوازدهم تا ۱۹ آذر سال‌جاری بیشترین جذب سرمایه خارجی را از آن خود کرده‌اند. این در حالی است که مطابق جداول آماری، در دولت یازدهم پنج گروه «محصولات پلیمری»، «فلزات و مصنوعات فلزی»، «تجارت»، «نیروی محرکه» و «استخراج معادن» سرمایه‌پذیرترین گروه‌ها در میان سایر گروه‌ها بوده‌اند. مقایسه داده‌های آماری منتشر شده نشان می‌دهد تنوع گروه‌های سرمایه‌پذیر بعد از برجام و در دولت دوازدهم بیش از گذشته شده است.
وضعیت پروانه‌های بهره‌برداری
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که از زمان روی کار آمدن دولت دوازدهم تا ۱۹ آذر سال‌جاری در مجموع ۳۸ پروژه در هیات سرمایه‌گذاری خارجی وزارت صنعت، معدن و تجارت مصوب شده است. این در حالی است که جدیدترین گزارش این وزارتخانه از وضعیت صدور جواز تاسیس و پروانه بهره‌برداری طرح واحدهای صنعتی، معدنی و تجاری مصوب، حاکی از صدور ۲۱ جواز تاسیس و ۹ پروانه بهره‌برداری در مدت زمان مورد بررسی است. همچنین براساس آمارها، بیشترین صدور جواز تاسیس به استان‌های «خراسان رضوی»، «فارس»، «زنجان» و «آذربایجان شرقی» و بیشترین پروانه بهره‌برداری نیز به استان‌های «آذربایجان شرقی»، «خراسان رضوی» و «مرکزی» اختصاص داشته است. از سوی دیگر براساس داده‌های آماری، از ۳۸ پروژه مصوب شده در هیات سرمایه‌گذاری خارجی وزارت صنعت، معدن و تجارت ۲۰ پروژه با مشارکت ۱۰۰ درصدی سرمایه‌گذاران خارجی عملیاتی خواهد شد. در ۸ پروژه دیگر این مجموعه نیز نسبت مشارکت خارجی‌ها به بیش از ۵۰ درصد خواهد رسید.
