اخبار و مطالب مفید در حوزه‌های اقتصاد، تجارت، فرهنگ، مدیریت و توسعه

۳ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «اخلاق مصرف» ثبت شده است

نظریه‌های رفتار مصرف کننده از دیدگاه قرآن و حدیث

در بینش اسلامی، خداوند محور و کانون عالم هستی است. همه آفریدگان، هستیِ خود را از خدا می‌گیرند و او در همه حال، بر احوال انسان ناظر است. از نخستین روزهای بعثت پیامبر اکبرم (ص) آیاتی از قرآن در زمینه مصرف نازل شد. مسلمانان موظف شدند به حکم ایمان به خدا و پیامبر، بخشی از درآمد خود را در راه خدا انفاق کنند.

اعتقاد به معاد و تداوم زندگی در آخرت، از اصول اعتقادات مسلمانان است که در شکل‌دهی به رفتار آنان تأثیر زیادی دارد. انسان‌هایی که با چنین بینشی تربیت می‌شوند، رفتارهایی مانند فداکاری، گذشت، ایثار، همکاری با دولت در تأمین هزینه‌های عمومی و ... دارند.

با توجه به اینکه اسلام ضمن پذیرش وجود فرد مستقل، به ارتباطات، فعل و انفعالات و تأثیر متقابل افراد توجه دارد؛ ضمن به رسمیت شناختن مالکیت خصوصی فرد، به حقوق جامعه توجه کرده و برای حفظ آن، احکامی را مانند حرمت اسراف و تبذیر، حرمت احتکار و ... وضع کرده است.

شاهین منصوری

شاهین منصوری- کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی

همچنین اسلام به انگیزه‌ها و گرایش‌های گوناگون نفس مانند اشتیاق به بقا، کمال‌خواهی، لذت‌طلبی و ... توجه کرده و معیاری را به نام «جلب رضایت الهی» در اختیار انسان گذاشته تا او را سیراب کند.

پاداش معنوی علاوه بر اینکه انگیزه‌های معنوی انسان را سیراب می‌کند، غریزه حب ذات و انگیزه لذت‌طلبی او را هم پاسخ می‌دهد. در نظام پاداش الهی، بسیاری از رفتارهایی که پاداش دارند، اعمال لذت‌آوری هستند که در چارچوب احکام الهی انجام می‌شوند و نیز در مورد اعمالی که ممکن است برای بیشتر انسان‌ها لذت دنیوی نداشته باشد، پاداش اخروی که زیاد و با دوام هستند در نظر گرفته شده است.

اسلام درباره روش دستیابی به بیشترین پاداش الهی، تخصیص درآمد را به چند دسته تقسیم کرده است:

1- محدودیت‌های تخصیص درآمد از جمله تحریم ثروت‌اندوزی زیاد، ریخت و پاش، مصرف بیش از حد اعتدال و غرق شدن در ناز و نعمت.

2- موارد مطلوب مصرف درآمد از دیدگاه احکام اسلامی شامل مصارف شخصی، مخارج مشارکت اجتماعی و مخارج سرمایه‌گذاری است که باید با اعتدال انجام شود.

3- نیازهای فرد مسلمان شامل حفظ دین، عقل، نفس، نسل، مال در سه سطح ضروریات، کفاف و رفاه تعریف و توصیه شده است.

4- قرآن کریم، مسلمانان را به مسابقه در خیرات فراخوانده است. در این مورد نیز رعایت اعتدال و توازن لازم و واجب است.

نویسنده: شاهین منصوری- کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
شاهین منصوری

نظریه‌های رفتار مصرف کننده در اقتصاد سرمایه‌داری

نظریه‌های رفتار مصرف کننده در اقتصاد سرمایه‌داری، چند مولفه اساسی دارد:

الف) اصل فلسفی دئیسم: پیش از رنسانس، اعتقاد بود، خداوند، آفریدگار و پروردگار عالم است و قرار داشتن طبیعت تحت تدبیر مشیت اوست. پس از رنسانس به دلیل نارسایی آموزه‌های کلیسا، تفکر قبل کنار گذاشته شد و تفکر دئیسم جای آن را گرفت. در این تفکر به عقل انسان تکیه می‌شود. باوری وجود دارد مبنی بر اینکه انسان به آموز‌های آسمانی ‌نیاز ندارد. همچنین به ارتباط خداوند با عالم طبیعت اعتقادی نیست.


شاهین منصوری

شاهین منصوری- کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی

ب) طبیعت گرایی: از نتایج تفکر دئیسم است که به حاکمیت قوانین طبیعی بر امور عالم تکیه دارد. از آنجا که انسان، بخشی از عالم هستی است، پس قوانین طبیعی بر او حاکم است. در این تفکر، قوانین طبیعی به دو بخش «کلیت» و «تغییر ناپذیری» تقسیم می‌شود.

ج) اصالت انسان (اُمانیسم): عقیده، حالت یا روشی از زندگی است که بر منافع و ارزش‌های بیشتری تمرکز دارد. در مکتب دئیسم، اصالت به خدا داده می‌شود و منشأ تعیین ارزش‌ها، قانون‌گذاری و حاکمیت خداست. اما در اُمانیسم، تنها انسان، ارزش و اصالت دارد و ملاک خوبی‌ها، بدی‌ها، قوانین، مقررات، افکار و تمایلات است.

د) اصالت فرد (فردگرایی): با پیدایش تفکر اُمانیسم، دو نظریه اصالت فرد و اصالت جمع ایجاد شد. اولی، اصالت را به وجدان فردی و دومی، اصالت را به وجدان جمعی می‌دهد. فردگرایی، نظریه یا ایدئولوژی اجتماعی است که ارزش اخلاقی بالاتری را به فرد در برابر جامعه می‌دهد. فردگرایی به ذره‌ای، ملکی و اخلاقی تقسیم می‌شود. فردگرایی یعنی افراد مانند اتم‌اند و به دنبال ثروت، قدرت و هزینه دیگری‌اند. جامعه، مجموعه‌ای از این اتم‌هاست. فردگرایی ملکی، یعنی هر چه هست، دارای خودِ اوست و به خداوند، جامعه یا دولت تعلق ندارد و می‌تواند هرطور مایل است با آن رفتار کند. فردگرایی اخلاقی یعنی معیار نیکی، بدی، نفس و تمایلات نفسانی خودِ فرد است.

هـ) اصل اخلاقی فایده گرایی: باید خوشی و لذت، نهایتِ عمل فرد باشد. قرار است هر خوشی و لذت فردی، برای یک نفر و نه بیشتر حساب شود. همچنین حداکثر مطلوبیت کل، هدف علمِ اجتماعی است.

در بخش بعدی، به اهداف و انگیزه‌های مصرف کننده در اقتصاد سرمایه‌داری می‌پردازیم. ادامه دارد...


۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
شاهین منصوری

اخلاق مصرف در اسلام و غرب

یکی از زیرشاخه‌های علم اقتصاد خرد، نظریه‌های رفتار مصرف کننده است. این نظریه‌ها با تئوری تقاضا ارتباط تنگاتنگی دارد. در این نظریه‌ها تحلیل می‌شود، چگونه و برمبنای چه قاعده‌ای، درآمد مصرف کننده در برابر خواسته‌ها و نیازهای گوناگون، تخصیص می‌یابد و عکس‌العمل مصرف کننده در برابر تغییرات قیمت‌ها و متغیرهای دیگر چگونه است.

شاهین منصوری

امروز مهمترین هدف نظریه‌های اقتصادی، برآوردن رضایت مصرف کنندگان است. رفتار مصرفی افراد تحت تأثیر عواملی مانند بیکاری، توسعه نیافتگی، فقر و شرایط محیطی است. اسلام به عنوان یک شریعت کامل، رفتار مصرف کننده را برای رسیدن به صلح، آرامش و شادی در زندگی دنیوی و اخروی کنترل می‌کند. از این رو بهتر است برای بررسی رفتار مصرف کننده، به اقتصاد اسلامی و عواملی مانند اسراف، تبذیر و اتراف توجه ویژه شود.

وقتی مبانی اخلاقی مصرف را در جهان غرب بررسی می‌کنیم، در می‌یابیم سودگرایی عامل مهمی در نظریه‌های اقتصادی غرب است. دیدگاه سود و لذت، محور تشخیص مسائل و قضیه‌های اخلاقی است و همواره بطور کمی یا کیفی مورد توجه قرار می‌گیرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد معضلات بسیاری در جهان وجود دارد که ناشی از مصرف ناروا با هدف کسب سود غیرمتعارف است و جهان را با مشکل جدی روبرو می‌کند. از این جمله می‌توان به گسترش گازهای گلخانه‌ای و افزایش آلاینده‌ها در جهان اشاره کرد.

نظریه بعدی، وظیفه‌گرایی است که در آن بر وجدان بشری و عدم ظلم به دیگران تأکید می‌شود. مصرف بی رویه از دو حیث به ظلم می‌انجامد: الف) با افزایش قیمت در اثر مصرف بی‌رویه، بسیاری از مردم، قدرت خرید خود را از دست می‌دهند. ظلمی برای افراد جامعه که در همان زمان زندگی می‌کنند و می‌توان آن را ظلم درون نسلی نامید. ب) با هدر رفتن منابع کمیاب، امکان رشد پایدار از بین رفته و این امر، اسباب فقر و عقب ماندگی را برای نسل بعدی فراهم می‌آورد و به همین علت چنین مصرفی با عدالت بین نسلی سازگار نیست.

در بخش بعدی، به مبانی و مفروضات نظریه رفتار مصرف کننده در اقتصاد سرمایه‌داری می‌پردازیم. ادامه دارد ...

۱ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰
شاهین منصوری